दगडी वाडा | दाजी नगरकर वाडा, तापकीर गल्ली, पुणे –
पुण्यात एक आगळावेगळा असा उठून दिसावा याप्रमाणेच नावालाही साजेसा म्हणजे दाजी नगरकर वाडा किंवा दगडी वाडा. हा वाडा पुण्याच्या शनिवारवाडाजवळील तापकीर गल्लीत स्थित आहे. १८८० मध्ये समाज सुधारक रघुनाथ नगरकर यांनी बांधला होता. त्यांना दाजी म्हणून ओळखले जाते. त्यांच्या निधनानंतर त्यांचा मुलगा हरी ४००० चौरस फूट मालमत्तेचा एकमेव पालक झाला. हरी यांच्या निधनानंतर, भारतीय पुरातत्व सर्वेक्षण संस्थेने (एएसआय) ने हा वाडा हेरिटेज स्ट्रक्चर म्हणून घोषित केला.
कालखंड आर्किटेक्चरवर विस्तृत संशोधन करणार्‍या आर्किटेक्ट आणि शहरी संरक्षक किरण कलामदानी यांनी कमी माहिती असलेल्या साइटची वैशिष्ट्ये यावर प्रकाश टाकला, “पुण्यातील दगडी वाडा एकमेव वाडा आहे जो फ्यूजन आर्किटेक्चरचे उत्कृष्ट नमुना आहे, ज्यामध्ये मराठा आणि व्हेनेशियन शैलीतील एक ज्वलंत प्रदर्शन आहे.” दर्शनी भागाकडे कमानी आणि गॉथिक पुनरुज्जीवनची जोड आहे, अंतर्गत भागात मोठे अंगण आहे, एक आगळावेगळा असा वाड्याचा उत्कृष्ट असा हा नमुना आहे. . “नावाप्रमाणेच दगडी वाडा पूर्णपणे विटाच्या विरूद्ध म्हणजे दगडाने बनविला गेला आहे, जो नियमितपणे बांधकामात वापरला जातो.
वाडा पाहण्यासाठी पर्यटक नेहमी येत असतात. आता येथे काही कुटूंब राहतात. पुण्याच्या वर्दळीच्या भागात हा अनोखा वाडा पुण्याच्या उण्यात टाकणारी भरच आहे हे खरं.
© विकास चौधरी