खानदेशातील सरंजामी समाजव्यवस्था
खानदेशातील सरंजामी समाजव्यवस्था -
अठराव्या शतकातील महाराष्ट्राच्या राजकिय स्थितीचे प्रतिबिंब खानदेशातही उमटलेले दिसते. अर्धेअधिक शतक मुघलांच्या कमकुवत लष्करी शक्तीचे द्योतक आहे त्यामुळे स्थानिक राजेरजवाडे वर डोके काढायला लागले होते. औरंगजेबाच्या मृत्यूनंतर खानदेशातील जहागिरदार व सरदार वर्ग...
खानदेशातील भिल्लांचे हक्क
खानदेशातील भिल्लांचे हक्क -
खानदेशातील भिल्ल या विषयावर गोविंद गारे यांचे पुस्तक आहे. सखोल अभ्यास केला आहे. खानदेशातील भिल्लांचे उठाव असे डॉ.सर्जेराव भामरे यांचेही पुस्तक आहे. पण कॅप्टन ब्रिग्जने जे सखोल अभ्यास आणि भिल्लांबद्दल काम केले...
लेवा संस्कृती भाग ३
लेवा संस्कृती भाग ३ -
गॅझेटियर मधील माहितीचा सारांश कुणब्यांबद्दल -
कुणबी- कुणबी, कणबी किंवा कुळंबी अशीही या जातीचीं नांवें आढळतात. मनुस्मृतींच्या ७ व्या अध्यायांत ११९ वा श्लोक व त्यावरील कुल्लूकाची व्याख्या यांच्या आधारें कुळंबी यांची...
खाजा नाईक : एक उपेक्षीत भिल्ल क्रांतिकारी
खाजा नाईक : एक उपेक्षीत भिल्ल क्रांतिकारी -
11 एप्रिल 1858 चा दिवस तत्कालीन खान्देशातील शिरपूर जवळील अंबापाणी नावाचे जंगल, ब्रिटीश सरकारचे अत्याधुनिक शस्त्रांनी सज्ज सैनिक, चहुबाजूने घातलेला घेराव अशा कठीण परिस्थितीत ब्रिटीश सैन्याला दिवसभर...
लेवा संस्कृती भाग १
लेवा संस्कृती भाग १ -
संस्कृती शब्द “संस्कार” शब्दापासून तयार झाला आहे. संस्कार म्हणजे काय? संस्कृर्त म्हणजे शिजवणे संस्कार पूर्ण करणे. पदार्थात नविन गुणधर्म तयार करणे म्हणजे कर्मांना बांध घालणे, कर्मांचा मनावर परिणाम "प्रकृती विशिष्टं...
खानदेशातील मानवी वसाहतीचा इतिहास
खानदेशातील मानवी वसाहतीचा इतिहास -
पुरातत्वेत्यांनी गिरणा आणि तापी नदीच्या परिसरात केलेल्या उत्खननामुळे या प्रदेशातील प्रागैतिहासिक काळातील भटक्या मानवाची वस्तुरूप संस्कृती काही प्रमाणात उजेडात आली. तापीच्या खोऱ्यात जवळपास पंधराशे एवढी मानवी वसतीचे पुरावे असलेली स्थळे...
लेवा संस्कृती भाग २
लेवा संस्कृती भाग २ -
सन १८७२ मधील जनगणनेच्या आधारे संयुक्त खानदेशात लेवा पाटीदार यांची संख्या २५,५३५ एवढी होती. ही बहुतांश पुर्व खानदेशातील होती. यावल,रावेर, एदलाबाद, भुसावळ आणि जळगाव तालुक्यातील तसेच एरंडोल जवळील नांदेड,साळवे, जामनेर...
मुघलकालीन खानदेशातील जमीन महसूल पध्दती
मुघलकालीन खानदेशातील जमीन महसूल पध्दती -
अकबराने जेव्हा खानदेश जिंकला तेव्हा प्रचलित पध्दत नस्कची जमिन महसूल पध्दती प्रचलित होती. या पध्दतीने शेतकऱ्यावर वैयक्तिक पातळीवर जमीन महसूल आकारणी न करता ती खेड्यावर केली जाई. या पध्दतीत...
खानदेश नावाच्या व्युत्पत्तीबद्दल
खानदेश नावाच्या व्युत्पत्तीबद्दल -
खानदेश व्युत्पती बाबत एकमत आढळत नाही. काहींच्या मते पांडवकालीन खांडववन म्हणजे खानदेश होय. अश्मक, स्कंधदेश, खांडवदेश, कान्हदेश अशी व्युत्पत्ती दिलेली आहे.ॠषीक देश म्हणजे खानदेश असाही विचार मांडण्यात आला आहे. ब्रिटिश अधिकारी...
खानदेश स्वातंत्र्यसंग्राम भाग ६ | पांडुरंग सदाशिव साने
खानदेश स्वातंत्र्यसंग्राम भाग ६ | पांडुरंग सदाशिव साने -
खानदेशातील घराघरात सापडणारे शामची आई आणि भारतीय संस्कृती या पुस्तकामुळे कानाकोपऱ्यात वाचनसंस्कृती रूजली. या पुस्तकांच्या लेखनाबरोबर गाणीही तोंडात घोळली जायची.असे शांत आणि संयमी व्यक्तिमत्त्वाने लोकांच्या मनात...